[ANALYSIS] Golden age o golden prices?

Mula sa litro ng diesel na halos P100 na sa ibang lugar, lumulobong singil sa kuryente, lumiliit na serving ng mga pagkain, at pagaan nang pagaang grocery bag, damang-dama nating lahat ang mataas na presyo ng mga bilihin.

Kitang-kita rin ito sa datos. Noong Mayo 2022, pumalo na sa 5.4% ang “inflation charge” na sumusukat sa bilis ng pagtaas ng presyo ng mga bilihin. Ibig sabihin, mula Mayo 2021 hanggang Mayo 2022, ang presyo ng mga bilihin ay lumobo nang 5.4% on common.

Huli tayong nakaranas ng ganitong kalalang sitwasyon noong Nobyembre 2018, kung kailan pumalo sa 6% ang inflation charge, mahigit tatlong taon na ang nakararaan.

Ang 5.4% inflation noong Mayo 2022 ay higit na rin sa goal ng Bangko Sentral ng Pilipinas na 2-4%.

Might mga grupo ng bilihin na mabilis pa sa 5.4% ang inflation. Halimbawa, 6.29% ang inflation ng mga bayarin sa bahay (kuryente, tubig, atbp.) samantalang 15% ang inflation sa transportasyon.

Mas mataas din ang inflation sa ibang rehiyon: kung 4.7% lang sa NCR, 6.9% ito sa Cordillera Administrative Area, 6.7% sa Central Luzon, 6.4% sa Davao Area, at 6.3% sa Japanese Visayas.

Imbes na golden age, mukhang golden costs ang bubungad sa mga Pilipino sa simula ng Marcos Jr. administration.

Sanhi ng mataas na inflation

Matatandaang noong 2018, nag-peak sa 6.7% ang inflation noong Setyembre at Oktubre – pinakamataas sa loob ng halos isang dekada. Iyon ay dahil sa pag-arangkada ng presyo ng bigas at mga produktong petrolyo, na pinatungan pa ng mga buwis dulot ng TRAIN regulation ni Pangulong Rodrigo Duterte.

Pero bakit mistulang bumabalik tayo sa panahong iyon? Ano ang mga sanhi ng mataas na inflation ngayong 2022?

Makikita sa Determine 1 na 3 ang pangunahing salarin: ang pag-arangkada ng presyo ng pagkain, kuryente, at produktong petrolyo.

Determine 1.

Pagdating sa pagkain, ang pinakabilis magmahal ngayon ay karne, isda, at gulay (Determine 2).

Mahina pa rin kasi ang provide ng baboy dahil sa African swine fever (kaka-develop pa lang ng Vietnam ng bakuna laban dito), kulang pa rin ang provide ng isda (actually, mag-iimport pa ang gobyerno nito), at apektado ng tag-ulan ang presyo ng mga gulay.

Tumaas din ang transportation prices ng mga pagkain dahil sa patuloy na pagpalo ng presyo ng mga produktong petrolyo sa pandaigdigang merkado.

By the best way – bagama’t hindi ito pangunahing sanhi ng meals inflation ngayon— nagmamahal din ang bigas. Paano na ang pangako ni Marcos Jr. na P20 kada kilo ng bigas? Mukhang mapupurnada.

In reality, taliwas ang mga pahayag ng mga ahensya ng gobyerno hinggil dito. Ayon sa DAR (Division of Agrarian Reform), posible uncooked. Pero ayon sa isa pang Dar, si Agriculture Secretary William Dar, imposible uncooked. Ano ba talaga?

Determine 2.

Pagdating naman sa mga bayarin sa bahay, grabe ang pagtaas ng singil sa kuryente, pati ang presyo ng fuel (Determine 3).

Sunod-sunod kasi ang pagtaas ng technology prices ng kuryente dulot ng pagtaas ng presyo ng langis at coal sa world markets. Sa katunayan, might nakaamba ulit na electrical energy charge hikes ngayong Hunyo. Samantala, direktang umaasa ang mga Pilipino sa iba’t ibang uri ng produktong petrolyo.

Determine 3.

Panghuli, dahil sa mga produktong petrolyo, umaarangkada rin ang inflation pagdating sa transportasyon, lalo na sa paggamit ng mga pribadong sasakyan tulad ng kotse o motor (Determine 4).

Determine 4.

Kung mataas na nga ang inflation ngayon, maaari pa itong lumala.

Dahil sa kaliwa’t kanang pagtaas ng mga presyo, aasahan ng maraming tao na magpapatuloy ang pattern na ito. Baka maningil sila ng mas mataas na presyo sa mga produktong ibinebenta, o mag-hoard ng mga produktong kinokonsumo. At any charge, ang mga gawaing ito ay malamang magdudulot ng panibagong spherical ng pagtaas ng mga presyo.

Samakatuwid, ultimong ’yung expectations ng mga tao hinggil sa inflation ay maaaring magdulot ng mas matindi pang inflation sa mga susunod na buwan.

Aksiyon ng Bangko Sentral

Ang pagsawata sa mataas na inflation ang isa sa pangunahing trabaho ng Bangko Sentral ng Pilipinas o BSP.

Noong Mayo 19, umaksiyon na sila rito sa pamamagitan ng pagtataas sa kanilang key coverage charge o rate of interest na sinusundan ng maraming bangko.

Itinaas nila iyon nang 0.25 share factors (o 25 “foundation factors”), kaya ngayon ay nasa 2.25% na. At malamang tataas pa sa mga susunod na buwan.

Bakit mahalaga ito? Kasi kung mas mataas ang interes sa mga loans o pautang sa ating ekonomiya, hindi gaganahan ang maraming tao na mangutang at gumastos para sa kanilang bagong bahay, kotse, o negosyo. At kung mababa ang demand sa mga bagay na ito, mababawasan o matatanggal ang strain na magtaas ang kanilang presyo.

Gagana ba ang ginawa ng BSP?

Often, might lag ang kanilang “financial coverage”: maraming buwan ang lilipas bago maramdaman ng ekonomiya ang pagtaas ng rates of interest.

Isa pa, maaaring maging limitado ang kanilang aksiyon kung ang sanhi ng inflation ay galing din sa ibang bansa (tulad ng pananakop ng Russia sa Ukraine) o dahil sa provide components (tulad ng mga nasirang provide chains o hirap sa pag-iimport ng mga produkto) na ’di naman nila direktang kontrolado.

To be honest, maraming bansa ngayon ang nakararanas din ng mataas na inflation. Hindi nag-iisa ang Pilipinas.

Sa katunayan, nagbabala ang World Financial institution na dahil sa restoration sa pandemya at giyera sa Ukraine, maaaring makaranas ng “stagflation” ang maraming middle- at low-income nations. (Ang stagflation ay termino sa economics na pinagsamang “stagnation,” o mabagal na paglago ng ekonomiya, at inflation.)

Naranasan na ng mundo ang ganitong situation noong dekada ’70, at rumesponde rin ang maraming bansa midday sa pamamagitan ng pagtaas ng rates of interest. Pero nagdulot iyon ng krisis pang-ekonomiya sa maraming bansa, tulad ng Pilipinas sa ilalim ni Ferdinand E. Marcos.

Sa ngayon, maraming central banks sa ibang panig ng mundo ang nagtaas na rin ng kanilang coverage charges. Noong Marso 16, unang beses nagtaas ang US Federal Reserve mula 2018. Ang European Central Financial institution naman, unang beses na magtataas sa Hulyo mula noong 2011 pa.

Kung pumapasok tayo sa period ng mataas na rates of interest, delikado ang paglago o pag-unlad ng maraming ekonomiya, kabilang ang Pilipinas.

Plano o picture op?

For the file, ’di kasalanan ni incoming president Ferdinand Marcos Jr. ang mataas na presyo ng bilihin. Ni hindi pa nga siya nakakapag-oath-taking!

Pero ngayon pa lang, dapat might komprehensibo at kongkretong plano na siya para sugpuin ang patuloy na pag-arangkada ng mga presyo, dahil marahil magtatagal pa ito at isa sa unang krisis na kakaharapin ng kanyang administrasyon.

Halimbawa, might focused na ayuda bang aasahan ang mahihirap at mga jeepney drivers na ’di na makabiyahe ngayon dahil sa mahal ng diesel? Babawasan ba ng gobyerno ang gastos sa ibang bagay (tulad ng imprastraktura) upang ’di mag-overheat ang ekonomiya?

Noong Hunyo 6, lumutang ang mga litrato na nagpapakitang tinipon ni Marcos Jr. ang kanyang financial group sa headquarters niya sa Mandaluyong. Kabilang sa group na iyon ang mga batikang ekonomista na pawang might doktorado o PhD at courting propesor sa UP. (BASAHIN: Kilalanin ang bagong Marcos technocrats)

Ngunit picture op lang ba iyon? Ipinakitang nagmu-muwestra si Marcos Jr., na mistulang naglalatag ng plano sa kanyang mga financial advisers. Pero hanggang ngayon ay wala pa ring lumulutang na malinaw na plano para labanan ang inflation.

Matatandaang noong umpisa ng presidential marketing campaign, sinabi ni Marcos Jr. na ’di naman daw niya kailangang manindigan sa pananakop ng Russia sa Ukraine dahil ’di uncooked tayo concerned doon. Ayon naman kay Sara Duterte, dapat lagi tayong “impartial.”

Ngunit ang giyerang iyon ang isa sa tinuturong pangunahing sanhi ng inflation sa buong mundo ngayon, kabilang ang Pilipinas. (BASAHIN: Giyera sa Ukraine: Ano ang epekto sa ekonomiya ng Pilipinas?)

Nauunawaan ba ni Marcos Jr. ang economics ng inflation sa ngayon? O iaasa lang ba niya sa kanyang financial group ang pag-intindi at pag-responde rito? – MR

JC Punongbayan, PhD is an assistant professor on the UP Faculty of Economics. His views are impartial of the views of his affiliations. Observe JC on Twitter (@jcpunongbayan) and Usapang Econ (usapangecon.com).